کد مطلب:959 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:318
احــکام وصیــّت
مسأله 2702 ـ وصیت آنست كه انسان سفارش كند بعد از مرگش برای او كارهائی انجام دهند، یا بگوید بعد از مرگش چیزی از مال او ملك كسی باشد، یا برای اولاد خود و كسانی كه اختیار آنان با اوست قیم و سرپرست معین كند. و كسی را كه به او وصیت می كنند وصی می گویند.
مسأله 2703 ـ كسی كه نمی تواند حرف بزند، اگر با اشاره مقصود خود را بفهماند، برای هر كاری می تواند وصیت كند، و اما كسی كه می تواند حرف بزند، چه در كارهای كوچك و كم ارزش، و چه در كارهای بزرگ، اشاره او فایده ندارد بنابر مشهور، ولكن اقوی صحت آنست.
مسأله 2704 ـ اگر نوشته ای به امضاء یا مهر میت ببینند، چنانچه مقصود او را بفهماند و معلوم باشد كه برای وصیت كردن نوشته، باید مطابق آن عمل كنند.
مسأله 2705 ـ كسی كه وصیت می كند باید بالغ و عاقل باشد و از روی اختیار وصیت كند، و نیز باید سفیه نباشد یعنی مال خود را در كارهای بیهوده مصرف نكند، ولكن پسر ده ساله چنانچه فهمیده باشد و بجا وصیت نماید صحیح است.
مسأله 2706 ـ كسی كه از روی عمد مثلاً زخمی به خود زده یا سمی خورده است كه به واسطه آن، یقین یا گمان به مردن او پیدا می شود، اگر وصیت كند كه مقداری از مال او را به مصرفی برسانند صحیح نیست.
مسأله 2707 ـ اگر انسان وصیت كند كه چیزی به كسی بدهند، آن كس آن چیز را مالك می شود، چه بعد از مردن وصیت كننده آنرا قبول كند، و چه در زمان زنده بودن او، زیرا كه رد مانع است، نه آنكه قبول شرط باشد، و بر فرض شرط بودن قبول، قبول در حال حیات كافی می باشد.
مسأله 2708 ـ وقتی انسان نشانه های مرگ را در خود دید، باید فوراً امانتهای مردم را به صاحبانش برگرداند، و اگر به مردم بدهكار است و موقع دادن آن بدهی رسیده باید بدهد، و اگر خودش نمی تواند بدهد، یا موقع دادن بدهی او نرسیده، باید وصیت كند و بر وصیت شاهد بگیرد، ولی اگربدهی او معلوم باشد، وصیت كردن لازم نیست.
مسأله 2709 ـ كسی كه نشانه های مرگ را در خود می بیند، اگر خمس و زكات و مظالم بدهكار است، باید فوراً بدهد و اگر نمی تواند بدهد، چنانچه از خودش مال دارد، یا احتمال می دهد كسی آنها را ادا نماید، باید وصیت كند، و همچنین است اگر حج بر او واجب باشد.
مسأله 2710 ـ كسی كه نشانه های مرگ را در خود می بیند، اگر نماز و روزه قضا دارد، باید وصیت كند كه از مال خودش برای آنها اجیر بگیرند، بلكه اگر مال نداشته باشد، ولی احتمال بدهد كسی بدون آنكه چیزی بگیرد آنها را انجام می دهد، باز هم واجب است وصیت نماید، و اگر قضای نماز و روزه او به تفصیلی كه در مسأله 1398 گفته شد، بر پسر بزرگترش واجب باشد، باید به او اطلاع دهد، یا وصیت كند كه برای او بجا آورند.
مسأله 2711 ـ كسی كه نشانه های مرگ را در خود می بیند، اگر مالی پیش كسی دارد یا در جائی پنهان كرده است كه ورثه نمی دانند، چنانچه به واسطه ندانستن، حقشان از بین برود، باید به آنان اطلاع دهد علی الاحوط و لازم نیست برای بچه های صغیر خود قیم و سرپرست معین كند، ولی در صورتی كه بدون قیم مالشان از بین می رود، یا خودشان ضایع می شوند، باید برای آنان قیم امینی معین نماید.
مسأله 2712 ـ وصی باید مسلمان و بالغ و عاقل و مورد اطمینان باشد، لكن جایز است كه بالغ و نابالغ را با هم وصی قرار دهد كه نابالغ بعد از بلوغ عمل نماید.
مسأله 2713 ـ اگر كسی چند وصی برای خود معین كند، چنانچه اجازه داده باشد كه هر كدام به تنهائی به وصیت عمل كنند، لازم نیست در انجام وصیت از یكدیگر اجازه بگیرند و اگر اجازه نداده باشد، چه گفته باشد كه هر دو با هم به وصیت عمل كنند، یا نگفته باشد، باید با نظر یكدیگر به وصیت عمل نمایند و اگر حاضر نشوند كه با یكدیگر به وصیت عمل كنند، حاكم شرع آنها را مجبور می كند و اگر اطاعت نكنند، بجای آنان دیگران را معین می نماید.
مسأله 2714 ـ اگر انسان از وصیت خود برگردد مثلاً بگوید ثلث مالش را به كسی بدهند، بعد بگوید به او ندهند وصیت باطل می شود، و اگر وصیت خود را تغییر دهد، مثل آنكه قیمی برای بچه های خود معین كند، بعد دیگری را بجای او قیم نماید، وصیت اولش باطل می شود و باید به وصیت دوم او عمل نمایند.
مسأله 2715 ـ اگر كاری كند كه معلوم شود از وصیت خود برگشته مثلاً خانه ای را كه وصیت كرده به كسی بدهند بفروشد، یا دیگری را برای فروش آن وكیل نماید، وصیت باطل می شود.
مسأله 2716 ـ اگر وصیت كند چیز معینی را به كسی بدهند، بعد وصیت كند كه نصف همان را به دیگری بدهند، باید آن چیز را دو قسمت كنند و به هر كدام از آن دو نفر یك قسمت آنرا بدهند.
مسأله 2717 ـ اگر كسی در مرضی كه به آن مرض می میرد، مقداری از مالش را به كسی ببخشد باید همان مقدار را به آن كس بدهند. و اما اگر وصیت كند كه بعد از مردن او مقداری به كسی بدهند، چنانچه بیشتر از ثلث مال او باشد در زائد بر ثلث باید ورثه اجازه نمایند و اگر اجازه ننمودند وصیت نسبت به زائد بر ثلث نافذ نمی باشد.
مسأله 2718 ـ اگر وصیت كند كه ثلث مال او را نفروشند و عایدی آنرا به مصرفی برسانند، باید مطابق گفته او عمل نمایند.
مسأله 2719 ـ اگر در مرضی كه به آن مرض می میرد، بگوید مقداری به كسی بدهكار است، چنانچه متهم باشد كه برای ضرر زدن به ورثه گفته است باید مقداری را كه معین كرده از ثلث او بدهند، و اگر متهم نباشد، و كسی هم منكر گفته او نشود، باید از اصل مال او بدهند.
مسأله 2720 ـ كسی كه انسان وصیت می كند كه چیزی به او بدهند، باید وجود داشته باشد، پس اگر وصیت كند به بچه ای كه ممكن است فلان زن حامله شود چیزی بدهند باطل است، ولی اگر وصیت كند به بچه ای كه در شكم مادر است چیزی بدهند، اگر چه هنوز روح نداشته باشد، وصیت صحیح است. و آنچه گفته شد در وصیت تملیكیه است كه خود مالك انشاء تملیك می نماید به اشخاصی بعد از موت، و اما در وصیت عهدیه كه امر می كند به وصی خود به انجام كارهائی بعد از موت، پس مانعی نیست علی الاظهر كه بگوید مثلاً از منافع ثلث من در هر سال مقداری به حسینیه فلان قریه اگر درست شد بده، یا بگوید فلان مقدار بده به اولاد فلانی اگر اولادی داشت، و حال آنكه در حال حیات موصی نه حسینیه درست شده نه اولاد.
مسأله 2721 ـ اگر انسان بفهمد كسی او را وصی كرده، چنانچه به اطلاع وصیت كننده برساند كه برای انجام وصیت او حاضر نیست، لازم نیست بعد از مردن او به وصیت عمل كند، ولی اگر پیش از مردن او نفهمد كه او را وصی كرده، یا بفهمد و به او اطلاع ندهد كه برای عمل كردن به وصیت حاضر نیست، در صورتی كه مشقت فوق العاده نداشته باشد، باید وصیت او را انجام دهد، و نیز اگر وصی پیش از مرگ موقعی ملتفت شود كه مریض به واسطه شدت مرض نتواند به دیگری وصیت كند، باید وصیت را قبول كند.
مسأله 2722 ـ اگر كسی كه وصیت كرده بمیرد، وصی نمی تواند دیگری را برای انجام كارهای میت معین كند، و خود از كار كناره گیری نماید، ولی اگر بداند مقصود میت این نبوده كه خود وصی آن كار را انجام دهد، بلكه مقصودش فقط انجام كار بوده، می تواند دیگری را از طرف خود وكیل نماید.
مسأله 2723 ـ اگر كسی دو نفر را وصی كند، چنانچه یكی از آن دو بمیرد، یا دیوانه یا كافر شود، حاكم شرع یك نفر دیگر را بجای او معین می كند و اگر هر دو بمیرند، یا دیوانه یا كافر شوند، حاكم شرع دو نفر دیگر را معین می كند، ولی اگر یك نفر بتواند وصیت را عملی كند، معین كردن دو نفر لازم نیست.
مسأله 2724 ـ اگر وصی نتواند به تنهائی كارهای میت را انجام دهد، حاكم شرع برای كمك او یك نفر دیگر را معین می كند.
مسأله 2725 ـ اگر مقداری از مال میت در دست وصی تلف شود، چنانچه در نگهداری آن كوتاهی كرده و یا تعدی نموده، مثلاً میت وصیت كرده است كه فلان مقدار به فقرای فلان شهر بده و او مال را به شهر دیگر برده و در راه از بین رفته ضامن است و اگر كوتاهی نكرده و تعدی هم ننموده ضامن نیست.
مسأله 2726 ـ هر گاه انسان كسی را وصی كند و بگوید كه اگر آنكس بمیرد فلانی وصی باشد، بعد از آنكه وصی اول مرد، وصی دوم باید كارهای میت را انجام دهد.
مسأله 2727 ـ حجی كه بر میت واجب است و بدهكاری و حقوقی را كه مثل خمس و زكات و مظالم ادا كردن آنها واجب می باشد، باید از اصل مال میت بدهند، اگر چه میت برای آنها وصیت نكرده باشد.
مسأله 2728 ـ اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی كه مثل خمس و زكات و مظالم بر او واجب است زیاد بیاید، چنانچه وصیت كرده باشد كه ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند، باید به وصیت او عمل كنند و اگر وصیت نكرده باشد، آنچه می ماند مال ورثه است.
مسأله 2729 ـ اگر مصرفی را كه میت معین كرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، وصیت او در بیشتر از ثلث در صورتی صحیح است كه ورثه حرفی بزنند، یا كاری كنند كه معلوم شود عملی شدن وصیت را اجازه داده اند و تنها راضی بودن آنان كافی نیست، و اگر مدتی بعد از مردن او هم اجازه بدهند صحیح است.
مسأله 2730 ـ اگر مصرفی را كه میت معین كرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، و پیش از مردن او ورثه اجازه بدهند كه وصیت او عملی شود، بعد از مردن او نمی توانند از اجازه خود برگردند.
مسأله 2731 ـ اگر وصیت كند كه از ثلث او خمس و زكات یا بدهی دیگر او را بدهند، و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و كار مستحبی هم مثل اطعام به فقرا انجام دهند، باید اول بدهی او را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و اگر از آن هم زیاد آمد به مصرف كار مستحبی كه معین كرده برسانند، و چنانچه ثلث مال او فقط به اندازه بدهی او باشد، ورثه هم اجازه ندهند كه بیشتر از ثلث مال مصرف شود، وصیت برای نماز و روزه و كارهای مستحبی باطل است.
مسأله 2732 ـ اگر وصیت كند كه بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و كار مستحبی هم انجام دهند، چنانچه وصیت نكرده باشد كه اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد، ثلث آنرا به مصرف نماز و روزه و كارهای مستحبی كه معین كرده برسانند، و در صورتی كه ثلث كافی نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند، باید وصیت او عملی شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف كار مستحبی كه معین كرده برسانند.
مسأله 2733 ـ اگر كسی بگوید كه میت وصیت كرده فلان مبلغ به من بدهند، چنانچه دو مرد عادل گفته او را تصدیق كنند، یا قسم بخورد و یك مرد عادل هم گفته او را تصدیق نماید، یا یك مرد عادل و دو زن عادله، یا چهار زن عادله به گفته او شهادت دهند، باید مقداری را كه می گوید به او بدهند بلكه همچنین است اگر قسم بخورد و دو زن عادله هم شهادت بدهند. و شهادت دو مرد و یك مرد و قسم، و یك مرد و دو زن، و دو زن و قسم در سایر حقوق مالیه نیز معتبر است. و اگر یك زن عادله شهادت دهد، باید یك چهارم چیزی را كه مطالبه می كند به او بدهند، و اگر دو زن عادله شهادت دهند، نصف آنرا و اگر سه زن عادله شهادت دهند، باید سه چهارم آنرا به او بدهند. و نیز اگر دو مرد كافر ذمی كه در دین خود عادل باشند گفته او را تصدیق كنند، در صورتی كه میت ناچار بوده است كه وصیت كند و مرد و زن عادلی هم در موقع وصیت نبوده، باید چیزی را كه مطالبه می كند به او بدهند، و چنانچه بدگمان به آن دو ذمی شوند حاكم شرع بعد از نماز عصر آن دو را قسم می دهد علی الاحوط.
مسأله 2734 ـ اگر كسی بگوید من وصی میتم كه مال او را به مصرفی برسانم، یا میت مرا قیم بچه های خود قرار داده، در صورتی باید حرف او را قبول كرد كه دو مرد عادل گفته او را تصدیق نمایند.
مسأله 2735 ـ اگر وصیت كند چیزی به كسی بدهند و آنكس پیش از آنكه قبول كند یا رد نماید بمیرد، تا وقتی ورثه او وصیت را رد نكرده اند، می توانند آن چیز را قبول نمایند علی الاظهر، ولی این در صورتی است كه وصیت كننده از وصیت خود برنگردد وگرنه حقی به آن چیز ندارند.
مسأله 2703 ـ كسی كه نمی تواند حرف بزند، اگر با اشاره مقصود خود را بفهماند، برای هر كاری می تواند وصیت كند، و اما كسی كه می تواند حرف بزند، چه در كارهای كوچك و كم ارزش، و چه در كارهای بزرگ، اشاره او فایده ندارد بنابر مشهور، ولكن اقوی صحت آنست.
مسأله 2704 ـ اگر نوشته ای به امضاء یا مهر میت ببینند، چنانچه مقصود او را بفهماند و معلوم باشد كه برای وصیت كردن نوشته، باید مطابق آن عمل كنند.
مسأله 2705 ـ كسی كه وصیت می كند باید بالغ و عاقل باشد و از روی اختیار وصیت كند، و نیز باید سفیه نباشد یعنی مال خود را در كارهای بیهوده مصرف نكند، ولكن پسر ده ساله چنانچه فهمیده باشد و بجا وصیت نماید صحیح است.
مسأله 2706 ـ كسی كه از روی عمد مثلاً زخمی به خود زده یا سمی خورده است كه به واسطه آن، یقین یا گمان به مردن او پیدا می شود، اگر وصیت كند كه مقداری از مال او را به مصرفی برسانند صحیح نیست.
مسأله 2707 ـ اگر انسان وصیت كند كه چیزی به كسی بدهند، آن كس آن چیز را مالك می شود، چه بعد از مردن وصیت كننده آنرا قبول كند، و چه در زمان زنده بودن او، زیرا كه رد مانع است، نه آنكه قبول شرط باشد، و بر فرض شرط بودن قبول، قبول در حال حیات كافی می باشد.
مسأله 2708 ـ وقتی انسان نشانه های مرگ را در خود دید، باید فوراً امانتهای مردم را به صاحبانش برگرداند، و اگر به مردم بدهكار است و موقع دادن آن بدهی رسیده باید بدهد، و اگر خودش نمی تواند بدهد، یا موقع دادن بدهی او نرسیده، باید وصیت كند و بر وصیت شاهد بگیرد، ولی اگربدهی او معلوم باشد، وصیت كردن لازم نیست.
مسأله 2709 ـ كسی كه نشانه های مرگ را در خود می بیند، اگر خمس و زكات و مظالم بدهكار است، باید فوراً بدهد و اگر نمی تواند بدهد، چنانچه از خودش مال دارد، یا احتمال می دهد كسی آنها را ادا نماید، باید وصیت كند، و همچنین است اگر حج بر او واجب باشد.
مسأله 2710 ـ كسی كه نشانه های مرگ را در خود می بیند، اگر نماز و روزه قضا دارد، باید وصیت كند كه از مال خودش برای آنها اجیر بگیرند، بلكه اگر مال نداشته باشد، ولی احتمال بدهد كسی بدون آنكه چیزی بگیرد آنها را انجام می دهد، باز هم واجب است وصیت نماید، و اگر قضای نماز و روزه او به تفصیلی كه در مسأله 1398 گفته شد، بر پسر بزرگترش واجب باشد، باید به او اطلاع دهد، یا وصیت كند كه برای او بجا آورند.
مسأله 2711 ـ كسی كه نشانه های مرگ را در خود می بیند، اگر مالی پیش كسی دارد یا در جائی پنهان كرده است كه ورثه نمی دانند، چنانچه به واسطه ندانستن، حقشان از بین برود، باید به آنان اطلاع دهد علی الاحوط و لازم نیست برای بچه های صغیر خود قیم و سرپرست معین كند، ولی در صورتی كه بدون قیم مالشان از بین می رود، یا خودشان ضایع می شوند، باید برای آنان قیم امینی معین نماید.
مسأله 2712 ـ وصی باید مسلمان و بالغ و عاقل و مورد اطمینان باشد، لكن جایز است كه بالغ و نابالغ را با هم وصی قرار دهد كه نابالغ بعد از بلوغ عمل نماید.
مسأله 2713 ـ اگر كسی چند وصی برای خود معین كند، چنانچه اجازه داده باشد كه هر كدام به تنهائی به وصیت عمل كنند، لازم نیست در انجام وصیت از یكدیگر اجازه بگیرند و اگر اجازه نداده باشد، چه گفته باشد كه هر دو با هم به وصیت عمل كنند، یا نگفته باشد، باید با نظر یكدیگر به وصیت عمل نمایند و اگر حاضر نشوند كه با یكدیگر به وصیت عمل كنند، حاكم شرع آنها را مجبور می كند و اگر اطاعت نكنند، بجای آنان دیگران را معین می نماید.
مسأله 2714 ـ اگر انسان از وصیت خود برگردد مثلاً بگوید ثلث مالش را به كسی بدهند، بعد بگوید به او ندهند وصیت باطل می شود، و اگر وصیت خود را تغییر دهد، مثل آنكه قیمی برای بچه های خود معین كند، بعد دیگری را بجای او قیم نماید، وصیت اولش باطل می شود و باید به وصیت دوم او عمل نمایند.
مسأله 2715 ـ اگر كاری كند كه معلوم شود از وصیت خود برگشته مثلاً خانه ای را كه وصیت كرده به كسی بدهند بفروشد، یا دیگری را برای فروش آن وكیل نماید، وصیت باطل می شود.
مسأله 2716 ـ اگر وصیت كند چیز معینی را به كسی بدهند، بعد وصیت كند كه نصف همان را به دیگری بدهند، باید آن چیز را دو قسمت كنند و به هر كدام از آن دو نفر یك قسمت آنرا بدهند.
مسأله 2717 ـ اگر كسی در مرضی كه به آن مرض می میرد، مقداری از مالش را به كسی ببخشد باید همان مقدار را به آن كس بدهند. و اما اگر وصیت كند كه بعد از مردن او مقداری به كسی بدهند، چنانچه بیشتر از ثلث مال او باشد در زائد بر ثلث باید ورثه اجازه نمایند و اگر اجازه ننمودند وصیت نسبت به زائد بر ثلث نافذ نمی باشد.
مسأله 2718 ـ اگر وصیت كند كه ثلث مال او را نفروشند و عایدی آنرا به مصرفی برسانند، باید مطابق گفته او عمل نمایند.
مسأله 2719 ـ اگر در مرضی كه به آن مرض می میرد، بگوید مقداری به كسی بدهكار است، چنانچه متهم باشد كه برای ضرر زدن به ورثه گفته است باید مقداری را كه معین كرده از ثلث او بدهند، و اگر متهم نباشد، و كسی هم منكر گفته او نشود، باید از اصل مال او بدهند.
مسأله 2720 ـ كسی كه انسان وصیت می كند كه چیزی به او بدهند، باید وجود داشته باشد، پس اگر وصیت كند به بچه ای كه ممكن است فلان زن حامله شود چیزی بدهند باطل است، ولی اگر وصیت كند به بچه ای كه در شكم مادر است چیزی بدهند، اگر چه هنوز روح نداشته باشد، وصیت صحیح است. و آنچه گفته شد در وصیت تملیكیه است كه خود مالك انشاء تملیك می نماید به اشخاصی بعد از موت، و اما در وصیت عهدیه كه امر می كند به وصی خود به انجام كارهائی بعد از موت، پس مانعی نیست علی الاظهر كه بگوید مثلاً از منافع ثلث من در هر سال مقداری به حسینیه فلان قریه اگر درست شد بده، یا بگوید فلان مقدار بده به اولاد فلانی اگر اولادی داشت، و حال آنكه در حال حیات موصی نه حسینیه درست شده نه اولاد.
مسأله 2721 ـ اگر انسان بفهمد كسی او را وصی كرده، چنانچه به اطلاع وصیت كننده برساند كه برای انجام وصیت او حاضر نیست، لازم نیست بعد از مردن او به وصیت عمل كند، ولی اگر پیش از مردن او نفهمد كه او را وصی كرده، یا بفهمد و به او اطلاع ندهد كه برای عمل كردن به وصیت حاضر نیست، در صورتی كه مشقت فوق العاده نداشته باشد، باید وصیت او را انجام دهد، و نیز اگر وصی پیش از مرگ موقعی ملتفت شود كه مریض به واسطه شدت مرض نتواند به دیگری وصیت كند، باید وصیت را قبول كند.
مسأله 2722 ـ اگر كسی كه وصیت كرده بمیرد، وصی نمی تواند دیگری را برای انجام كارهای میت معین كند، و خود از كار كناره گیری نماید، ولی اگر بداند مقصود میت این نبوده كه خود وصی آن كار را انجام دهد، بلكه مقصودش فقط انجام كار بوده، می تواند دیگری را از طرف خود وكیل نماید.
مسأله 2723 ـ اگر كسی دو نفر را وصی كند، چنانچه یكی از آن دو بمیرد، یا دیوانه یا كافر شود، حاكم شرع یك نفر دیگر را بجای او معین می كند و اگر هر دو بمیرند، یا دیوانه یا كافر شوند، حاكم شرع دو نفر دیگر را معین می كند، ولی اگر یك نفر بتواند وصیت را عملی كند، معین كردن دو نفر لازم نیست.
مسأله 2724 ـ اگر وصی نتواند به تنهائی كارهای میت را انجام دهد، حاكم شرع برای كمك او یك نفر دیگر را معین می كند.
مسأله 2725 ـ اگر مقداری از مال میت در دست وصی تلف شود، چنانچه در نگهداری آن كوتاهی كرده و یا تعدی نموده، مثلاً میت وصیت كرده است كه فلان مقدار به فقرای فلان شهر بده و او مال را به شهر دیگر برده و در راه از بین رفته ضامن است و اگر كوتاهی نكرده و تعدی هم ننموده ضامن نیست.
مسأله 2726 ـ هر گاه انسان كسی را وصی كند و بگوید كه اگر آنكس بمیرد فلانی وصی باشد، بعد از آنكه وصی اول مرد، وصی دوم باید كارهای میت را انجام دهد.
مسأله 2727 ـ حجی كه بر میت واجب است و بدهكاری و حقوقی را كه مثل خمس و زكات و مظالم ادا كردن آنها واجب می باشد، باید از اصل مال میت بدهند، اگر چه میت برای آنها وصیت نكرده باشد.
مسأله 2728 ـ اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی كه مثل خمس و زكات و مظالم بر او واجب است زیاد بیاید، چنانچه وصیت كرده باشد كه ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند، باید به وصیت او عمل كنند و اگر وصیت نكرده باشد، آنچه می ماند مال ورثه است.
مسأله 2729 ـ اگر مصرفی را كه میت معین كرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، وصیت او در بیشتر از ثلث در صورتی صحیح است كه ورثه حرفی بزنند، یا كاری كنند كه معلوم شود عملی شدن وصیت را اجازه داده اند و تنها راضی بودن آنان كافی نیست، و اگر مدتی بعد از مردن او هم اجازه بدهند صحیح است.
مسأله 2730 ـ اگر مصرفی را كه میت معین كرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، و پیش از مردن او ورثه اجازه بدهند كه وصیت او عملی شود، بعد از مردن او نمی توانند از اجازه خود برگردند.
مسأله 2731 ـ اگر وصیت كند كه از ثلث او خمس و زكات یا بدهی دیگر او را بدهند، و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و كار مستحبی هم مثل اطعام به فقرا انجام دهند، باید اول بدهی او را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و اگر از آن هم زیاد آمد به مصرف كار مستحبی كه معین كرده برسانند، و چنانچه ثلث مال او فقط به اندازه بدهی او باشد، ورثه هم اجازه ندهند كه بیشتر از ثلث مال مصرف شود، وصیت برای نماز و روزه و كارهای مستحبی باطل است.
مسأله 2732 ـ اگر وصیت كند كه بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و كار مستحبی هم انجام دهند، چنانچه وصیت نكرده باشد كه اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد، ثلث آنرا به مصرف نماز و روزه و كارهای مستحبی كه معین كرده برسانند، و در صورتی كه ثلث كافی نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند، باید وصیت او عملی شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف كار مستحبی كه معین كرده برسانند.
مسأله 2733 ـ اگر كسی بگوید كه میت وصیت كرده فلان مبلغ به من بدهند، چنانچه دو مرد عادل گفته او را تصدیق كنند، یا قسم بخورد و یك مرد عادل هم گفته او را تصدیق نماید، یا یك مرد عادل و دو زن عادله، یا چهار زن عادله به گفته او شهادت دهند، باید مقداری را كه می گوید به او بدهند بلكه همچنین است اگر قسم بخورد و دو زن عادله هم شهادت بدهند. و شهادت دو مرد و یك مرد و قسم، و یك مرد و دو زن، و دو زن و قسم در سایر حقوق مالیه نیز معتبر است. و اگر یك زن عادله شهادت دهد، باید یك چهارم چیزی را كه مطالبه می كند به او بدهند، و اگر دو زن عادله شهادت دهند، نصف آنرا و اگر سه زن عادله شهادت دهند، باید سه چهارم آنرا به او بدهند. و نیز اگر دو مرد كافر ذمی كه در دین خود عادل باشند گفته او را تصدیق كنند، در صورتی كه میت ناچار بوده است كه وصیت كند و مرد و زن عادلی هم در موقع وصیت نبوده، باید چیزی را كه مطالبه می كند به او بدهند، و چنانچه بدگمان به آن دو ذمی شوند حاكم شرع بعد از نماز عصر آن دو را قسم می دهد علی الاحوط.
مسأله 2734 ـ اگر كسی بگوید من وصی میتم كه مال او را به مصرفی برسانم، یا میت مرا قیم بچه های خود قرار داده، در صورتی باید حرف او را قبول كرد كه دو مرد عادل گفته او را تصدیق نمایند.
مسأله 2735 ـ اگر وصیت كند چیزی به كسی بدهند و آنكس پیش از آنكه قبول كند یا رد نماید بمیرد، تا وقتی ورثه او وصیت را رد نكرده اند، می توانند آن چیز را قبول نمایند علی الاظهر، ولی این در صورتی است كه وصیت كننده از وصیت خود برنگردد وگرنه حقی به آن چیز ندارند.